Hoe ontwikkelt het zelfbeeld van een basisschool kind

In de twee vorige blogs beschreef ik het zelfbeeld van de baby en die van de peuter en kleuter. Daarin schreef ik ook dat het zelfbeeld iets is dat zeker tot aan de adolescentie groeit. Tot aan de volwassenheid is het zelfbeeld dus nog in ontwikkeling. Verschillende factoren hebben invloed op de ontwikkeling van een zelfbeeld. In dit blog neem ik je mee in de ontwikkeling van het zelfbeeld van het basisschool kind en welke factoren invloed hebben op de ontwikkeling van het zelfbeeld van het basisschool kind. 

In de periode van de basisschoolleeftijd ontwikkelt het kind competenties waarmee het leert omgaan met problemen met ouders, leeftijdsgenoten, school en de wereld om zich heen.

Daarnaast proberen ze zich een plekje te verwerven in de sociale wereld. Basisschool kinderen hebben steeds meer verschillende groepen en verschillende sociale contacten waar ze mee te maken krijgen. Hierdoor krijgen ze steeds meer verschillende rolmodellen en vergelijkingsmateriaal die zowel positief als negatief van invloed kunnen zijn op het zelfbeeld van het basisschool kind.

Van motorische naar psychische omschrijving van het zelfbeeld

Het omschrijven van zichzelf gaat van motorische omschrijving, ‘ik kan heel hard rennen’, naar psychische eigenschappen, ‘ik ben best vriendelijk en aardig naar vrienden, ik ben slim’. Tijdens de basisschooltijd gaan kinderen steeds abstracter denken, waardoor de beschrijving over zichzelf ook steeds abstracter wordt.

Behalve dat de focus verschuift van externe eigenschappen naar interne, psychische eigenschappen, wordt het beeld dat kinderen over zichzelf hebben gedifferentieerder. Ze komen erachter dat niet alles goed of positief is. Integendeel, ze ontdekken dat ze naast goede eigenschappen en vaardigheden, ook minder goede eigenschappen of vaardigheden hebben.

Sociale vergelijking invloed op het zelfbeeld

Basisschool kinderen gaan zich steeds vaker sociaal vergelijken. Waar ze eerst zichzelf beoordeelden in goed of fout, maken ze nu sociale vergelijkingen. Ze beoordelen hun eigen gedrag, capaciteiten, expertise en meningen met een willekeurig iemand. Wanneer ze hun bekwaamheid niet objectief kunnen beoordelen, gaan ze steeds meer naar anderen kijken met wie ze overeenkomsten hebben.

In het sociaal vergelijken kunnen ze onderscheid maken in opwaartse en neerwaartse sociale vergelijking. Opwaartse vergelijking is het vergelijken met anderen die net iets beter presteren dan zijzelf. Dit is vooral met anderen van hetzelfde geslacht, leeftijd en etniciteit en met vrienden. Opwaartse vergelijking zorgt ervoor dat je beter gaat presteren, maar het kan ook slechtere of negatieve gevoelens oproepen. Daarom wordt er in sommige gevallen voor neerwaartse sociale vergelijking gekozen. Neerwaartse vergelijking beschermt namelijk het zelfbeeld. Je vergelijkt jezelf met anderen die duidelijk minder competent of minder succesvol zijn.

Eigenwaarde

Naast het ontwikkelingen van een zelfbeeld ontwikkelen kinderen ook een eigenwaarde. Zelfbeeld bestaat uit opvattingen en waarnemingen van het ik. Eigenwaarde is meer emotioneel georiënteerd, het is de waardering voor het eigen kind, met alle positieve en negatieve competenties en kenmerken die je daaraan koppelt.

In de basisschooltijd maakt de eigenwaarde van het kind een belangrijke ontwikkeling door. Ze gaan zich dus steeds meer vergelijken, maar ontwikkelen ook steeds meer hun eigen innerlijke maatstaven voor succes en houden beter bij hoe ze in vergelijking met anderen presteren.

Aan het begin van de schoolperiode hebben de meeste kinderen een globaal beeld van zichzelf. Alles is of positief of negatief. Tijdens de basisschooltijd wordt de eigenwaarde van een kind, net als het zelfbeeld, steeds meer gedifferentieerd. Er wordt onderscheid gemaakt tussen dingen die wel leuk zijn en dingen die minder leuk zijn of iets waar je goed in bent en ergens waar je minder goed in bent.

Kinderen met een sterk gevoel van eigenwaarde zullen een makkelijkere en positievere weg bewandelen dan kinderen met weinig eigenwaarde. Het zelfbeeld van kinderen met weinig eigenwaarde is ook lager. Zij verwachten dat ze minder succesvol zullen zijn, waardoor hun inspanning en dus ook prestaties minder hoog zullen zijn. Kinderen met een sterk gevoel van eigenwaarde zijn daarentegen vaak succesvoller, omdat ze minder angstig zijn en grotere inspanningen leveren.

Tips voor een sterk gevoel van eigenwaarde bij je kind

Als ouders kun je je kind helpen bij het doorbreken van de cyclus van mislukking of het vergroten van de eigenwaarde. Het helpt als je een ondersteunende opvoedingsstijl aanhoudt. Dat betekent dat je zorgzaam bent en emotionele ondersteuning biedt, maar tegelijkertijd ook duidelijke grenzen stelt.

Tevens helpt het om positieve aandacht te geven en om liefdevol over te komen. Hierdoor geef je je kind de ruimte om met zijn verdriet bij jou te komen. Dit helpt vooral bij het gevoel van falen of mislukken.

Daarnaast is het belangrijk om je kind te blijven aanmoedigen. Dit geeft je kind het gevoel dat je nog steeds in hem of haar vertrouwen hebt, ongeacht de situatie.

Naar aanleiding van dit blog nog vragen? Stel ze gerust!